1990ean Euskal Herriko Lurralde Antolamendu Legea (LOT) onartu zenean. Geroztik eta gaur arte, euskal gizarteak (eta bere lurraldeak) lurralde antolamenduaren lehen belaunaldia bizi izan du. 1997an izan zen otsailaren 11ko 28/1997 Dekretuaren bidez Lurralde Antolamendurako lehen Gidalerroak (DOT) onartu zirenean.

Marko-dokumentu generiko samarra bada ere, bere jarraibideen bidez lurralde politika birbideratzeko orduan ere garrantzitsua da. DOTek joko-arauak ezarri dituzte, baina gero eskala txikiagoko planoetan eskuordetu dituzte lurraldeko eremu zehatzekin gehien lotzen diren antolamendu neurriak zehazteko orduan.

1997an onartutako DOT ez da dokumentu zurruna izan, urteetako aldaketa demografikoetara egokitzeko ere aldatu egin da. TODak 2015etik berrikusten dira 2019ko uztailaren 30ean dokumentu berri bat behin betiko onartzean amaitu zen prozesu baten bidez. Horrekin, lurralde antolamendurako bigarren belaunaldia hasten da. Erronka klimatiko eta ekologikoez eta lurraldea iraunkortasun irizpideekin ordenatzeak duen garrantziaz jabetzen da. 2005ean burututako espazio naturalak lotzen dituen eta hiri-espantsio mugatzailea sustatzen duten korridore ekologikoen sarea barne hartzen dute, lurzoruaren eta baliabideen harrapaketaren kultura atzean utzita. Horiek dira Lurralde Antolamendurako Gidalerroak berrietan jasotako printzipio gida. :

  1. Ingurune fisikoaren plangintzan azpiegitura berdea txertatu eta ekosistemen zerbitzuak balioestea.
  2. Berariaz, egin landa-habitatak lurralde-antolamenduan ikusgai.
  3. eraldaketa ardatzen irudia sartzea hiri sisteman.
  4. Optimizatu dagoeneko artifizialatutako lurren erabilera sustatuz:
    1. hiri birsorkuntza
    2. erabileren nahasketa
    3. hiri-hazkundearen perimetroak hazkunde mugagabea saihesteko
  5. Sustatu lehendik dagoen lurzoruaren erabilera jarduera ekonomiko berrietarakoren bidez:
    1. Iritzia
    2. Berriztea
    3. Birdentsifikazioa
  6. Sartu paisaia kudeaketa lurralde antolamenduko tresnen bidez.
  7. Sartu baliabideen kudeaketa iraunkorra kontzeptua:
    1. Ura
    2. Energia subiranotasuna
    3. Ekonomia zirkularra
    4. Baliabideen eta lehengaien autosufizientzia konektatua
  8. Sustatu mugikortasuna eta logistika iraunkorra arreta berezia jarriz:
    1. Oinezkoen eta txirrindularien mugikortasuna
    2. Garraio publiko multimodala
    3. Intermodalitatea (garraio ezberdinen konbinazioa optimizatuz)
    4. Abiadura handiko trena
  9. Sartu zeharkako gaiak:
    1. Irisgarritasun unibertsala,
    2. Genero-ikuspegia,
    3. Euskara,
    4. Klima aldaketa,
    5. Osasuna
    6. Lurraldeen arteko erlazioa
  10. Lurzoruaren antolamenduaren gobernantza ona sustatu honako hauek:
    1. Planen jarraipena eta ebaluazioa
    2. Herritarren parte-hartzea
    3. Administrazio-integrazioa.

Jarraibide horietatik ondoriozta daiteke lurralde antolamenduak aldaketa nabarmena eman behar duela. Lurzoruaren artifizializazio mailak geldiarazi behar dira, eta berreskuratze eta birnaturalizazio prozesuen bidez ere berreskuratu beharko lirateke. Esparru horretan ez luke tokirik izan behar errepide eta autobide berriak planifikatzen dituzten Lurralde Plan Partzialak (PTP) gehiago, ezta jarduera ekonomikoaren eremuak zabaltzeko argi berdea ematen dutenak ere korridore ekologikoen eta landa-habitat natural eta naturalen kontura. Etxebizitza berri gehiago eraikitzeko nekazaritza-landa eremuak kentzen jarraitzen duten udalerrietako Hiri Antolamenduko Plan Orokorrak (PGOU) ere ez lirateke koherentetzat ulertuko, etxebizitza hutsekin eta demografia gutxitu arren.

Ikusiko dugu DOT-ek lurraldea zapaltzeko planen aurkako kaxa gisa balio duen edo hitz onen dokumentu izatera mugatuko den, baina interpretazioren bat barne hartzeko nahikoa generikoa. Momentu honetan udalek eta udalek beren bide-orriei jarraitzen diete aurreko esparruan indarrean dauden eta onartutako planekin.

Aitor Mingo Bilbao

Hiriak eta Iraunkortasuna MSc

Naider