Joan den astean Nazio Batuen Garapenerako Programak (PNUD) Latinoamerikan eta Karibeko Desberdintasunari buruzko Garapenaren Lehen Txostena komunikabideetako kanpaina interesgarri batekin.
Espainian gehien irakurtzen den egunkari generalista aukeratu dute, El País, abian jartzeko plataforma publiko gisa. “Berdintasunaren bidean” izeneko gehigarri berezian sarrerako datuak (bere edizio digitalean) ikus daitezke eta bereziki Latinoamerikako eta Karibeko desberdintasunen jatorriari eta konponbideari buruzko iritzi artikuluak ikus daitezke intelektual, aditu, idazle eta artista nabarmenen eskutik. Horien artean, hainbat pertsona nabarmentzen dira Rubén Blades, María Teresa Fernández de la Vega, Jorge Castañeda, Michelle Bachelet, Santiago Roncagliolo, Antonio Skármeta, Daniel Barenboim, Ángeles Mastretta, Enrique V. Iglesias edo Francis Fukuyama besteak beste.
Berdintasunaren beharra adierazten duten ikerketak badauden arren hazkunde ekonomikoa eta garapena maila globalean froga enpirikoekin lortu, oraindik beharrezkoa iruditzen zaigu gure politikariei asimetria iraunkorrak amaitzearen garrantziaz gogoratzea, batez ere askatasun eraginkorrak garatzeko bitarteko gisa.
Txosten honetatik hiru ezaugarri azpimarra daitezke: eskualdean desberdintasuna handia dela, iraunkorra dela eta mugikortasun sozioekonomiko baxuko testuinguru batean erreproduzitzen dela.
Amartya Sen ekonomialari indiar eta Nobel saridunak askatasun eraginkorraren eta giza gaitasunen kontzeptuetan sakondu zuen garapen baldintza gisa. Beraien ekarpenek Txosten honen euskarri eta oinarri kontzeptual gisa balio dute, zeinak adierazten baitu garapen eraginkorra lortzeko, nahitaez aldi berean bi bide egin behar direla: lehenik, hasierako baldintzei aurre egitea, “murrizketa operatiboak” ezabatzea (murrizketak). osasuna, hezkuntza, diru-sarrerak); eta bigarrena, herritarren nahi eta lorpenen zehaztapenean eragiten duten elementu subjektiboak garatzera bideratzea.
Bigarren puntu hau Latinoamerikako herrialde askotan politikariek errazago baztertzen dutena da. Asmo handiko helburuak sortzean eta pertsonen autonomia mailan eragiten duten testuinguru-faktoreak dira.
Kirola eta kultura tresna oso eraginkorrak dira “ahal dut” gaitasunak garatzeko. Bolivia bezalako herrialdeetan, bazterkeria gurpil zoroaz gain, irabazteko gogo falta jasaten du, ez serio irabazi nahi ez duelako, baizik eta askotan ez dagoelako hori lortzeko gaitasunaren konbentzimendurik. Zaila egiten zaigu geure burua irabazlearen papera jokatzen ikustea.
Honi buelta ematea paradigma aldaketekin lortzen da. Gaur egun, talde indigenen bazterketa sinbolikoari buruzko imaginario nazionalak asko aurreratu du. Ikusiko dugu zein punturaino aurreratu den bazterketa eraginkorra murrizteko. Iragarkia baino gutxiago beldur naiz.
Kontuan izan behar da zentzu humanista eta sortzailearen garapen eskas batekin, gabezia horiek estaltzea oso zaila izango dela.
Kirolarietan, artistetan eta intelektualetan baliabide publikoen inbertsioa lehia abertzale ahuletik haratago doa. Kontua da gure identitate faktore heterogeneoak garatzea, erreferenteetan eta ereduetan oinarrituz, eta baliabide horiek ez kontzentratzea «botere kulturala» harrapatzeko tresna gisa.
—-
Argazkia: Sergio Ribero argazkilari boliviarrak Madrilen ateratako irudia.